вторник, 29 июля 2014 г.
Ռուբեն Զարյան` Պահակը
Մինաս բիձան,դեմքին ժպիտ չտեսանք:Ծննդավայրի կարոտից հալումաշ էր լինում:Տեսել էր կոտորած ու գաղթ,
հարազատների կորուստ և չէր հասկանում,թե աշխարհն ինչու է հայի համար անարդար ստեղծված:Չգիտեր,թե ումն է մեղքը` թուրքինը,թե գերմանացունը,որ չբռնեց բարբարոսների ձեռքը,չկանգնեցրեց նրանց:Գուցե աստծունը,որ երկնքի բարձրությունից տեսնում է այդ բոլորն ու ձայն չի հանում,չի սաստում:Ապրում էր` սրտի մեջ կսկիծ ու մորմոք:Եվ չնայած սրտի տանջալի ապրումներին հույսը չէր կորցնում,համոզված,որ գալու է տուն դառնալու բախտավոր օրը:
Հիմա չեմ հիշում,թե ով,ասաց,թե ուրբաթ օրը Մինաս բիձու ծննդյան օրն է,եկեք փող հավաքենք ու մի լավ նվեր առնենք:Միտք արինք ու որոշեցինք մի զույգ կոշիկ առնել:Մինաս բիձու ոտքին հնամաշ կոշիկներ էին:Միտքը լավ էր,անշուշտ,բայց այն ժամանակ,պատերազմի ահեղ օրերին,կոշիկ առնելը դյուրին բան չէր:Ինչ երկարացնեմ,զանգ տվեցինք սրան-նրան վերջը մի զույգ կոշիկ առանք:Մինաս բիձան ուրախացավ,գոհ սրտով նայեց բոլորին:Հաջորդ օրը տեսանք,որ ոտքին դարձյալ հին կոշիկներն են:Մյուս օրն էլ:Եվ այդպես ամեն օր:Չհասկացանք:Հարցրինք` ինչու նոր կոշիկները չի հագնում:Նրա դեմքին ժպիտ երևաց,խորհրդավոր գաղտնիք ունեցող կամ երանելի մի միտք փայփայող մարդու ժպիտ էր դա:Պարզվեց,որ ուխտ է արել,որ նոր կոշիկները պահի և հագնի Վան մտնելիս:Զգացվեցինք:Պատմածս օրերից երևի երկու ամիս էլ չէր անցել,որ Մինաս բիձան վախճանվեց:
вторник, 22 июля 2014 г.
Ռուբինա Արեշյան
Ð³Û ÏÝáç Ï»ñå³ñÁ ë»ñݹ»-ë»ñáõݹ
ù³ñá½í»É ¿ å³ñÏ»ßïáõÃÛ³Ý,ûç³ËÇÝ ³ÝÙݳóáñ¹ ÝíÇñí³ÍáõÃÛ³Ý,»ñ»Ë³Ý»ñÇÝ µ³ñáÛ³å»ë
µ³ñÓñ ¹³ëïdzñ³Ï»Éáõ »Ýóï»ùëïáõÙ:¸³ ÇѳñÏ» ×Çßï ¿,¨ ¹ñ³ÝáõÙ ãÇ Ï³ñáÕ ÉÇÝ»É
»ñÏáõ ϳñÍÇù:´³Ûó ÙÇ ï»ë³Ï Ñ³Û Ñ³ë³ñ³Ï³Ï³Ý-ù³Õ³ù³Ï³Ý ÙÇïùÁ ùÇã ¿ ³Ý¹ñ³¹³ñÓ»É,ϳÙ
ãÇ áõ½»ó»É ³Ý¹ñ³¹³éÝ³É Ñ³Û Ï³Ý³Ýó Ñ»ñáë³Ï³Ý ëËñ³ÝùÝ»ñÇÝ ³½·³ÛÇÝ-³½³ï³·ñ³Ï³Ý
ß³ñÅÙ³Ý Ù»ç:²Ûëáñ ÑáõÉÇëÇ 21Ý ¿ ¨ Éñ³ÝáõÙ ¿1905 Ãí³Ï³ÝÇÝ ÐÚ¸ ÏáÕÙÇó
ϳ½Ù³Ï»ñåí³Í §§ÜÄáõÛ·Ç ·áñÍáÕáõÃÛáõݦ¦ ͳÍϳÝáõÝáí ѳÛïÝÇ êáõÉÃ³Ý Ð³ÙǹÇ
ٳѳ÷áñÓÇ 109-ñ¹ ï³ñÇÝ:׳ϳﳷñÇ µ»ñáõÙáí §§¸Åá˳ÛÇÝ Ù»ù»Ý³Ý¦¦ ·áñÍÇ ¹ñ»ó ÙÇ Ñ³Û ûñÇáñ¹ êáýÇ ²ñ»ßÛ³ÝÁ,áñÁ ³í»ÉÇ ß³ï å³ïÙáõÃÛ³ÝÁ ѳÛïÝÇ ¿,áñå»ë §§èáõµÇݳ¦¦:ÐÚ¸ ÑÇÙݳ¹Çñ ø.ØÇù³Û»ÉÛ³ÝÇ Ñá·»½³í³ÏÁ ÍÝí»É ¿ñ 1881 Ãí³Ï³ÝÇÝ ÂÇýÉÇëáõÙ` ϳÉí³Í³ïÇñáç ÁÝï³ÝÇùáõÙ:ØÇÝ㨠17 ï³ñ»Ï³Ý ÝáõÛÝÇëÏ Ñ³Û»ñ»Ý Ëáë»É ã·Çï»ñ:ê³Ï³ÛÝ ´³ùíáõ٠ѳÛïÝí»Éáí Ñ³Û Ñ»Õ³÷áË³Ï³Ý ßñç³ÝÝ»ñáõÙ ³Ý¹³Ù³·ñíáõÙ ¿ ÐÚ¸-ÇÝ` ³ÝÙݳóáñ¹ ÝíÇñí»Éáí Ãáõñù³Ñ³Û ѻճ÷áËáõÃÛ³Ý ·³Õ³÷³ñÇÝ:Æñ µ³ñÓñ ³Ýѳï³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ßÝáñÑÇí(ѳٳñÓ³ÏáõÃÛáõÝ,Ñݳñ³ÙïáõÃÛáõÝ,·³Õïݳå³ÑáõÃÛáõÝ) Áݹ·ñÏíáõÙ ¿ ³ÛÝ ËÙµáõÙ,áñÁ å»ïù ¿ ø.ØÇù³Û»ÉÛ³ÝÇ ·É˳íáñáõÃÛ³Ùµ Ó»éݳñÏ»ñ ÐÚ¸ 3-ñ¹ ѳٳ·áõÙ³ñÇ áñáßáõÙÁ` §§êå³Ý»É Ù»Í Ù³ñ¹³ëå³ÝÇÝ` ²µ¹áõÉ Ð³ÙǹÇݦ¦:øñ.ØÇù³Û»ÉÛ³ÝÁ ¨ èáõµÇݳ ²ñ»ßÛ³ÝÁ Ï»ÕÍ ³ÝÓݳ·ñ»ñáí ³ÝóÝáõÙ »Ý äáÉÇë,¨ ëÏëáõ٠ݳ˳å³ïñ³ëïí»É ³Û¹ ³Ýݳ˳¹»å Ó»éݳñÏÇÝ,:Üñ³Ýù Ý»ñϳ۳ÝáõÙ »Ý áñå»ë ٻͳѳñáõëï Ññ»³Ý»ñ áõ Ùáõïù ·áñÍáõÙ ºÉïÁ½ Ù½ÏÇÃ` ê³Ùáõ»É ü³ÛÝ ¨ èáõµÇݳ ü³ÛÝ ³ÝáõÝÝ»ñáí:γï³ñíáõÙ »Ý í»ñçÇÝ Ý³Ë³å³ïñ³ëïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ øñÇëï³÷áñÁ ÝéݳÏÝ»ñÁ í»ñçÇÝ ³Ý·³Ù ÷áñÓ³ñÏ»Éáõ ѳٳñ ³ÝóÝáõÙ ¿ ´áõÉÕ³ñdz ¨ ìÇïáß É»é³Ý ɳÝçÇÝ Ï³Û³ó³Í ÷áñÓ³ñÏÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ï ¹Åµ³Ëï³µ³ñ ½áÑíáõÙ ¿` åáÉë»óÇ Ñ»Õ³÷áË³Ï³Ý ìé³Ùß³åáõÑ ø»Ý¹»ñÛ³ÝÇ Ñ»ï ÙdzëÇÝ:²é³çÝáñ¹Ç Ù³ÑÁ ͳÝñ ѳñí³Í ¿ñ ¨ ÙÇ å³Ñ ÝáõÛÝÇëÏ ·áñÍáÕáõÃÛáõÝÁ ã»ÕÛ³É Ñ³Ûï³ñ³ñ»Éáõ ÙÇïù ¿ ÑÕ³ÝáõÙ,ë³Ï³ÛÝ èáõµÇÝ³Ý åݹáõÙ ¿,áã ãå»ïù ¿ ³ÛÝ ã»ÕÛ³É Ñ³Ù³ñíÇ:ػͳ·áõÛÝ ¹Åí³ñáõÃÛáõÝÝ»ñáí ÙÇ Ã³ÝϳñÅ»ù ϳéù ¿ µ»ñíáõÙ ìÇ»ÝݳÛÇó,áñÇ Ù»ç ï»Õ³¹ñíáõÙ ¿ ųٳóáõÛóáí ³ß˳ïáÕ §§¸Åá˳ÛÇÝ Ø»ù»Ý³Ý¦¦:ºÉïÁ½áõÙ ³Ù»Ý áõñµ³Ã ³ÕáÃáõÙ ¿ñ êáõÉóÝÁ` úëÙ³ÝÛ³Ý Î³ÛëñáõÃÛ³Ý í»ñݳ˳íÇ Ñ»ï ÙdzëÇÝ:¶áñÍáÕáõÃÛ³Ý Ý³ËûñÛ³ÏÇÝ ï³ñ³Ï³ñÍáõÃÛáõÝ ¿ ³é³ç³Ýáõ٠ϳ½Ù³Ï»ñåÇãÝ»ñÇ ÙÇç¨,û áí å»ïù ¿ ÉÇÝÇ ³ÝÙÇç³Ï³Ý íñÇųéáõÝ,áñÁ å»ïù ¿ ·áñÍÇ ¹ÝÇ ³Ï³ÝÁ:²Ù»ÝùÁ ó³ÝϳÝáõÙ ¿ñ ÇÝùÁ ·áñÍÇ ¹Ý»É §§¸ÅáÕùÇ Ù»ù»Ý³Ý¦¦ ¨ ÉÇÝ»É Çñ³¹³ñÓáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ïǽ³Ï»ïáõÙ:ì»ñç³å»ë áñáßáõÙ »Ý íÇ׳ϳѳÝáõÃÛáõÝ ³ÝóϳóÝ»É:
ìÇ׳ÏÝ ÁÝÏ³í ²ñ³ÙÇÝ(Ù³ëݳÏÇó-ËÙµ.) èáõµÇÝ³Ý Ñáõ½í»ó,×ã³ó,áõß³·Ý³ó »Õ³í, ²ñ³ÙÁ ѳٳӳÛÝí»ó ÏñÏÝ»É íÇ׳ϳѳÝáõÃÛáõÝÁ,ÝáñÇó íÇ׳ÏÁ ²ñ³ÙÇÝ ÁÝÏ³í ¨ èáõµÇݳÛÇ µ³½Ù³ÃÇí Ëݹñ³Ýù-å³Ñ³ÝçÝ»ñÇó Ñ»ïá ²ñ³ÙÁ ½Çç»ó:
1905 Ãí³Ï³ÝÇ ÑáõÉÇëÇ 21Ý ¿ñ:²Ù»Ý ÇÝã ѳßí³ñÏí³Í ¿ñ í³ÛñÏÛ³Ý ³é í³ÛñÏÛ³Ý:ä³ÛÃÛáõÝÁ ï»ÕÇ ¿ áõÝ»ÝáõÙ Ù½ÏÇÃÇ Ùáï:²ÙµáÕç äáÉÇëÁ óÝóíáõÙ ¿ å³ÛÃÛáõÝÇ Ó³ÛÝÇó:ä³ÛÃÛáõÝÇó ½áÑíáõÙ »Ý ³í»ÉÇ ù³Ý 40 µ³ñÓñ³ëïÇ×³Ý å³ßïáÝ۳ݻñ,20 ϳéù Ëáñï³ÏíáõÙ ¿,ë³Ï³ÛÝ êáõÉóÝÁ ѳå³ÕáõÙ ¿ å³ÛÃÛáõÝÇ å³ÑÇÝ` ½ñáõÛóÇ µéÝí»Éáí Þ»ÛË àõÉ-ÆëɳÙÇ Ñ»ï ¨ áõß ¹áõñë ·³Éáí Ù½ÏÇÃÇó:êáõÉóÝÁ Ññ³ßùáí áÕç ¿ ÙÝáõÙ:ú·ïí»Éáí ˳éݳß÷áÃÇó èáõµÇÝ³Ý ¨ Çñ ½ÇݳÏÇóÝ»ñÁ ϳñáÕ³ÝáõÙ »Ý ÷³Ëã»É:¶»ñÙ³Ý³Ï³Ý §§üñ³ÝÏýáõñï»ñ ò³ÛïáõÝ·¦¦-Á ÑáõÉÇëÇ 22-Ç Çñ ѳٳñáõÙ ·ñ»ó §§ºÃ» íñÇųéáõÝ Ï»ë í³ÛñÏÛ³Ý ³í»ÉÇ áõß ·áñÍÇ ¹Ý»ñ ³Ï³ÝÁ,³å³ êáõÉóÝÝ ¿É Çñ ÁÝï³ÝÇùÝ ¿É,å³É³ï³Ï³ÝÝ»ñÇ Ù»Í Ù³ëÝ ¿É ³Ýßáõßï ϽáÑí»ÇÝ:ä³ÛÃÛáõÝÇó ³é³ç³ó³Í ÷áßáõ ³ÙåÁ ÷³Ï»É ¿ñ äáÉÇëÇ ³ÙµáÕç »ñÏÇÝùÁ...:¦¦:
èáõµÇÝ³Ý ³ÝѳçáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇó ÑÛáõÍí³Í ³ÝóÝáõÙ ¿ ºíñáå³ áõ ëÏëáõÙ µáõÅí»É:1909-ÇÝ ÎáíϳëáõÙ Ó»ñµ³Ï³ÉíáõÙ »Ý Ñ³Û ù³Õ³ù³Ï³Ý ·áñÍÇãÝ»ñ ¨ Ùï³íáñ³Ï³ÝÝ»ñ Ð.úѳÝç³ÝÛ³ÝÁ,²í.²Ñ³ñáÝÛ³ÝÁ,ÐáíÑ.ÂáõÙ³ÝÛ³ÝÁ ¨ áõñÇßÝ»ñ:èáõµÇÝ³Ý ÇٳݳÉáí Ïáõë³Ïó³Ï³Ý ÁÝÏ»ñÝ»ñÇ ï³Å³Ý³ÏñáõÃÛ³Ý »ÝóñÏí»Éáõ Ù³ëÇÝ ³ÝóÝáõÙ ¿ ÎáíÏ³ë ·áï»åݹ»Éáõ Çñ ѻճ÷áË³Ï³Ý ÁÝÏ»ñÝ»ñÇÝ:ܳ ѳëÝáõÙ ¿ ÙÇÝ㨠êǵÇñ Ð.úѳÝç³ÝÛ³ÝÇ Ñ»ï¨Çó` Ýñ³ Ñ»ï Ïñ»Éáí ³ùëáñÇ ï³é³å³ÝùÝ»ñÁ ¨ ³ÙáõëݳݳÉáí Ýñ³ Ñ»ï...
1917Ã-ÇÝ í»ñ³¹³éݳÉáí ³ùëáñÇó ì³ÝáõÙ µáõÅùáõÛñ ¿ñ ³ß˳ïáõÙ û·Ý»Éáí µÅÇßÏ ³ÙáõëÝáõÝ` Ð.úѳÝç³ÝÛ³ÝÇÝ,áñÁ ѻﳷ³ÛáõÙ ¹³ñÓ³í ѳ۳ëï³ÝÇ ³é³çÇÝ Ñ³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý í³ñã³å»ïÁ:
ÎÛ³ÝùÇ í»ñçÇÝ ï³ñÇÝ»ñÁ ³ÝóϳóÝáõÙ ¿ γݳ¹³ÛáõÙ ³åñ»Éáí 91 ï³ñÇ:
Հ.Գ- Ուշագրավ է,որ մահափորձից անմիջապես հետո թուրք բանաստեղծ Թևֆրիկ Ֆիքրեթը գրեց իր << Հապաղման մի ակնթարթ>> բանաստեղծությունը,որը վերաբերվում էր մահափորձին,և որում գովաբանվում էր այդ հերոսական արարքը:
Ով փառապանծ որսորդ թակարդ իզուր լարեցիր
Պայթեցրիր,բայց,ափսոս-ափսոս,որ չգետնեցիր
Ցնծելով դարեր ի վեր`խեղված կենսաձևը ամենախոր
Քնից արթնացրիր ազգերին`վախի մեջ ապրող:
Սպանդի չափ արնառատ գործը այս վեհ
Դարերով տենչած խաղաղություն կընծայեր երկրին...
Սակայն պատահական մի հանդիպում...
Ա'Խ այդ ուժեղների օգնականը...
Խեղճերի,թույլերի հավերժ թշնամին
Միանգամից կործանեց հարյուրների երազը...
Եվ միանգամից հանգցրեց այդ երջանիկ հույսի շողը...
Հեյ փառապանծ պայթյուն
Հեյ վրիժառու ծուխ
Ո±վ ես, ի±նչ ես,ո±վ է քեզ...Քեզ ուղեկցող հազար հայացք կա
Անտեսանելի բռունցք հիշեցնող...
Քո տիրող ձայնի ցասումից`
Ազատության իրավունքի զգացումն է արթնանում
Հեյ փառապանծ պայթյուն
Հեյ վրիժառու ծուխ
Թևֆիկ Ֆիքրեթ
Բանաստեղծության մշակումը` Աշոտ Թադրևոսյանի...
Նկարում Ռուբինան աջից է,մեջտեղում Քր.Միքայելյանը ,իսկ ձախ կողմում Ռուբինայի քույրն է: